Haberler bireylerin toplum nezdinde mahkum edilmesine yol açmamalıdır

Son günlerde basında yer alan haberlerde Acil Durum Hastanesi Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi’nde yaşanan olaylarla ilgili adı geçen hemşirelerin isimlerinin açık bir şekilde verilmesi etik ilkelerin ihlaline yol açmaktadır. Medya Etik Kurulu olarak, bu tür haberlerin etik kurallara aykırı olduğunu ve hemşirelerin isimlerinin bu şekilde açıklanmasının yanlış olduğunu vurgulamak istiyoruz.

Gazetecilik Meslek İlkeleri, kişilerin mahremiyetini korumayı ve toplumda adalet duygusunu zedeleyecek davranışlardan kaçınmayı gerektirir. İlgili ilkelerde belirtildiği gibi, suçluluğu kanıtlanmamış kişiler hakkında yargı kararı olmadan kesin ifadeler kullanmak ve bu kişilerin isimlerini kamuya açık bir şekilde paylaşmak, hem kişisel hakların ihlali hem de masumiyet karinesi ilkesine aykırılıklar oluşturmaktadır. Bu durum, zanlı hemşirelerin ve ailelerinin onurunu zedeleme riski taşımakta, kamuoyunda yanlış bir algı oluşmasına neden olmaktadır.

Medya kuruluşlarının, kişi hak ve özgürlüklerini gözetmesi, masumiyet karinesine saygı duyması ve etik kurallar çerçevesinde hareket etmesi gerekmektedir. Bu çerçevede, henüz yargı süreci tamamlanmamış olan bu kişiler hakkında yapılan yayınlarda adlarının açık bir şekilde verilmesi yanlıştır ve geri dönülemez zararlar doğurabilir.

Habercilikte doğru ve tarafsız bilgi sağlamak önemli bir gerekliliktir. Ancak bu gereklilik, kişisel hakların ihlal edilmesine veya bir kişinin toplum nezdinde mahkum edilmesine yol açmamalıdır. Suçluluğu kesinleşmemiş bireylerin isimlerini açıkça yayınlamak, bu kişilerle ilgili kamuoyunda önyargılı bir algı yaratır ve adil yargılanma hakkını tehlikeye atar.

Medya Etik Kurulu olarak, bu ve buna benzer konularda basın kuruluşlarını  sağduyulu davranmaya, etik kurallara bağlı kalmaya ve kişilerin onurunu koruyacak şekilde yayın yapmaya davet ediyoruz. Basın özgürlüğünün, etik değerler ve meslek ilkeleri çerçevesinde kullanılması gerektiğini bir kez daha hatırlatarak, tüm medya organlarının bu sorumluluğu üstlenmeleri gerektiğine inanıyoruz.

Medya Etik Kurulu

Paylaş

Medya Etik Kurulu temel insan haklarına saygılı olma çağrısı yaptı

Güzelyurt’ta yaşanan son ölümlü kaza sonrası tamamen sosyal paylaşım sitelerine yönelik olarak hazırlanan fotoğraf ve videoların habercilik kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir.

Medya Etik Kurulu kaza sonrası medyada yer alan haberleri değerlendirerek, haber başlığı altında veri üretenleri, medya etik kurallarına uymak yanında evrensel insan haklarına saygılı davranmaya davet etti.

Dijital platformda yayın yapan Gıynık Gazetesi’nin, 22 Ağustos tarihli haberini değerlendiren Medya Etik Kurulu, kaza ve çarpma anının görüntüleriyle birlikte kişilerin kaza sonrası durumlarınının hem fotoğraflarında hem de videolarında yansıtılmasının, Gazetecilik Meslek İlkelerinin 27.maddesinde belirtilen “kaza ve cinayet haberlerinde kan ve şiddet unsurları içeren fotoğraf ve görüntüler yayımlanmamalıdır” ilkesine açıkça aykırı olduğu gerekçesiyle, Gıynık Gazetesi’ni kınama kararı almıştır.

“Haberlerde kullanılan görüntü ve bilgilerin temel amacı üstün kamu yararına hizmet etmektir” ifadelerini kullanan Medya Etik Kurulu, açıklamasında, hayatını kaybetmiş ya da yaralı kişilerin ilk an görüntülerinin sansürsüz şekilde yayınlanmasının üstün bir kamu yararı içermediğinin aksine acı ve ölümden beslenen ilgiliyi artırma hedefiyle yaratılan kabul edilemez bir insan hakkı ihlali olduğunun altını çizdi.

Medya Etik Kurulu’ndan TAK’la İlgili Açıklama

Avrupa Parlamentosu Milletvekili Prof. Dr. Niyazi Kızılyürek, Türk Ajansı Kıbrıs (TAK) ile ilgili olarak Medya Etik Kurulu’na (MEK) bir şikâyette bulunmuştur. Buna göre, Dışişleri Bakanı Tahsin Ertuğruloğlu, Kızılyürek’in adını anarak bazı açıklamalar yapmış ve bakanın söyleşisi 28 Şubat tarihli bültende yayınlanmıştır. Kızılyürek yanıt hakkını kullanarak TAK’a bir açıklama göndermiş ama onun açıklaması yayınlanmamıştır.

Gazetecilik etik kuralları evrenseldir, kişilere veya uluslara göre değişmez.

Nitekim Gazetecilik Meslek İlkelerinin 30’uncu maddesinde şöyle deniyor: “Gazeteci kimliğini taşıyan herkes, gazeteciliğin evrensel ilkelerine uymaya özen gösterir”.

Gazeteciliğin Evrensel İlkeleri’ne göre, gazeteci ile politikacı arasında ilişki kaçınılmazdır ancak biri ötekinden emir almaz. Gazeteci bağımsızlığını korumak zorundadır. Aksi halde yaptığı iş, gazetecilik olmaktan çıkar.

Gazetecilik Meslek İlkeleri’nin 11’inci maddesinde şu ilkeye vurgu yapılıyor: “Tekzip ve cevap hakkına saygı gösterilmelidir.” Gönderilen tekzibi veya cevabı beğenseniz de saygı göstermek zorundasınız, beğenmeseniz de…

TAK 11’inci maddeye uygun davranmadığı nedeniyle MEK, kurumun oy birliği ile uyarılmasına karar vermiştir.

Kamuoyuna saygı ile duyurulur.

Medya Etik Kurulu

Özel haberlerin başka sitelerde kullanımı

KKTC’de MYK Yayıncılık Ltd. bünyesinde MYK veya MYK Haber olarak yayın yapan mykibris.com uzantılı internet haber sitesinin Direktörü Emre Zeren Safa tarafından Medya Etik Kurulu’na gönderilen şikâyet yazısı ele alınıp değerlendirilmiştir.

Şikâyette söz konusu yayın kuruluşunun haber, yazı, fotoğraf ve benzeri içerik ve uygulamalarının; izinsiz bir şekilde, anlık ve kesintisiz olarak, KKTC’de yayın yapan YeniBakisGazetesi.com uzantılı bir başka internet gazetesi ve Yeni Bakış isimli yazılı gazete tarafından kullanıldığı ve bu etik kurallara uymayan uygulamanın Mart 2023-Şubat 2024 tarihleri arasında gerçekleştirildiği kaydedildi. Medya Etik Kurulu, başvuru üzerine şikâyet edilen Yeni Bakış Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni’ne yazı yazmış ve  görüşlerini almıştır.

Yeni Bakış Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Yusuf Kısa, Medya Etik Kurulu’na gönderdiği yazıda, Yeni Bakış haber sitesi için editörlük hizmetini, dıştan hizmet alımı olarak özel bir şirketten aldıklarını ancak kendi gözlemlerinin yanı sıra bazı kişilerden gelen şikâyetler doğrultusunda ilgili şirketten editörlük hizmeti almayı yaklaşık 2 hafta önce durdurduklarını belirtmiştir.

Hizmet alımının sonlandırılmış olması işlenen etik dışı uygulamanın, yok sayılması anlamına gelmemektedir.

Bunun yanında izinsiz bir şekilde kullanılan haberlerde MyKibris.com muhabirlerinin isimleri de şikâyet konusu olan yayın organının personeli gibi gösterilmiştir.

İnternet Gazeteciliği Deklarasyonu’nun 3. maddesinde “Başka bir medya kuruluşundan alınarak yayımlanan haberlerde kaynağın belirtilmesi ve medya kuruluşunun kendi imkânlarıyla ürettiği özel haberlerin tamamının kullanılmayıp haberi üreten medya kuruluşuna link verilmesi esastır” denilmektedir.

Yine aynı Deklarasyon’un 4. maddesinde “Gazetede ya da internet haber sitesinde yayımlanan köşe yazısı ancak yazarın ve yayımcının izniyle haber sitesine konulabilir” kuralı vardır.

Beşinci maddede ise “İnternet haber sitelerinin sorumluları, gazetecilik kaygısıyla hareket ederler” şeklinde bir kural bulunmaktadır ki yayıncılıkta esas bu olmalıdır.

Bu bağlamda Medya Etik Kurulu, yenibakisgazetesi.com’un yayıncılık kurallarına uymayarak mesleki etik değerlere aykırı davrandığına ve yenibakisgazetesi.com’un uyarılmasına karar vermiştir.

Ayrıca son zamanlarda artan bu tür emek hırsızlığı olaylarının tabela gazeteleri veya künyesiz yayın yapan haber sitelerinde çokça yer alması nedeniyle mesleki erozyon endişesi taşıdığımızı da kamuoyu ile paylaşmak istiyoruz.

5 Nisan 2023 MEK Kararları

Karar 122
25 Mart tarihli KıbrısWeb ve 27 Mart tarihli Halkın Sesi internet gazetelerinde yayınlanan “Kıbrıs’ın Kuzeyi Silahsız İşgal mi Ediliyor” ve “İsrailliler Topraklarımızı Ele Geçiriyor” haberlerinde ötekileştirme ve doğrulamaya gayret edilmemiş haberler nedeniyle her iki gazetenin de ikaz edilmesi kararı alınmıştır.

Karar 123
Tahir Oduncu’ya Türkiye’deki olayların MEK tarafından değerlendirilmediği yönünde bilgi verilmesi kararlaştırılmıştır.

Karar 124
Aydın Ayder’e şikayet konusu yazıların Medya Etik Kurulu’na gönderildikten sonra bilgi verilmesi konusunda cevap verilmesi kararlaştırılmıştır.

Karar 125
Zeka Yılmaz’a “ceset” ifadesiyle ilgili şikayetinin kurulda değerlendirildiğini ama herhangi bir kusur bulunmadığı yönünde bilgi verilmesi kararlaştırılmıştır.

31 Ocak 2023 MEK Kararları

Karar 121
Erman Dolmacı’nın Ferhat Atik’in Kıbrıs Postası Gazetesi’ndeki köşe yazısıyla ilgili şikayetinin MEK’in yetki alanının dışında bir medya kuruluşu ile ilgili bir içerikte olması ve söz konusu kanalın ücretli bir kanal olması nedeniyle reddedilmesine ve şikayet eden şahsın konu ile ilgili bilgilendirilmesine karar verildi.

Kıbrıs Gazetesi’nin 29 Aralık 2022’de yayınlanan Özer Kanlı’ya ait köşe yazısında LGBTİ bireylerin ötekileştirilmesi nedeniyle Hasan Halil tarafından MEK’e yapılan şikayet değerlendirilerek ilgili gazetenin uyarılmasına karar verildi.

Kıbrıs Gazetesi’nin 26 Ocak 2023 Perşembe günü yayınlanan “Aşk Cinayeti” manşetli haberi dolayısıyla MEK’e Neşe Yaşın, KTGB, Simge Çerkezoğlu, Tülay Sönmez, Emel Kaya, Ziya Nasıfoğlu, Fatoş Özgürsel Polili, Aydın İnce Özteray, Özgül Gürkut tarafından yapılan ayrı ayrı şikayetler değerlendirilmiş ve Kıbrıs Gazetesi’nin kınanması karara bağlanmıştır.

2 Ağustos 2022 MEK Kararları

Karar 118
Şikayetçi Kerem Güneşer, ismi verilmeyen 2 bisikletçi hakkında Gadara Medya Haber grubu tarafından yapılan bir haber şikayet edilmiştir. Şikayetin içeriği belli olmazken, haber ile ilgili link de verilmemiştir. Bu nedenle oy birliği ile konu hakkında herhangi bir kararın alınmaması kararlaştırılmıştır. Ulaşılan linkte etik dışı bir durum görülmemiştir.

Karar 119
Aysu Emre İnal tarafından masumiyet karinesine uyulmadığı gerekçesiyle yaptığı ikinci şikayet değerlendirilmiştir. Mahkeme haberlerinin yapılması doğaldır ancak şikayete konu haberde zanlının açık adı ve fotoğrafının kullanılmış olması, fotoğrafın mozaiklenmemesi gazetecilik etik kurallarına aykırı bulunduğundan Kıbrıs Manşet internet gazetesinin uyarılması kararı alınmıştır.

Karar 120
Kamil Kanıpek’in yaptığı şikayet üzerine (25.7.22) türü tehlike altında olan bir köpek balığını avlayarak fotoğrafını sosyal medya üzerinden paylaşılması ve kahramanlık haberi yapılmasıyla ilgili iddialar değerlendirilmiş ve şu karar alınmıştır. Gazeteci haberini yaparken, bütün canlıların yaşam hakkı olduğunu hatırlayarak, bu alanlarda yapılan haberlerin, türlerin korunması için uluslararası alanda atılan adımların hilafına doğal yaşama zarar verici sonuç doğurmayacağından emin olma ve haberiyle ilgili en tatmin edici bilgiye sahip olma sorumluluğu taşımaktadır. Bütün meslektaşlarımızı bu alanda farkındalığın artırılması için hassasiyet göstermeye çağırırız.

9 Mayıs 2022 MEK Kararları

Karar 115
Aysu Emre İnal ve Alp Soydan’ın masumiyet karinesini ihlal eden gazeteler hakkında yaptıkları şikayetler görüşülmüş ve oybirliği ile şu karara varılmıştır. Konuyla ilgili olarak genel bir sorun tespit olduğundan genel bir açıklama ile tüm medya kuruluşlarının masumiyet karinesine özen göstermeleri yönünde tekrar uyarılması kararlaştırılmıştır.

Karar 116
Yukarıda belirtilen iki şikayetle ilgili olarak, ilkinin bir yılı aşkın bir süre önce meydana gelmiş ve zaman aşımına uğramış olması dolayısıyla, ikincisinin ise ayni haberin diğer bazı medya kuruluşlarında da rastlanmış olmasından dolayı genel bir uyarı uygun görülmüştür.

Karar 117
AB’nin etik koordinasyon kurulu olan AIPC’ye üye olmak talebi ile hazırlanmış olan başvuru dilekçesi onaylanmış ve dilekçenin ilgili kuruluşun koordinatörlerine gönderilmesi kararlaştırılmıştır.

Basın Açıklaması

18 Mart 2022

HABERLERDE İNTİHAR GİRİŞİMİ VİDEOLARINA KINAMA KARARI

Medya Etik Kurulu, 11 Mart 2022’de ülkemizde meydana gelen intihar girişimi ile ilgili bazı yayın organlarının haberi veriş biçiminin endişe verici olduğunun tespit edildiğini belirterek söz konusu internet gazetelerinin kınanması yönünde karar üretti.

MEK açıklamasında, intihar ve intihar girişimine ilişkin haberlerin özendirici nitelikte ve genişlikte yapılmaması gerektiğinin Gazetecilik Meslek İlkeleri’nin 13. Maddesinde açıkça belirtildiği vurgulanarak, olayı başından sonuna sosyal medya hesabından canlı yayınlayan Gündem Kıbrıs Gazetesi ile söz konusu gazetenin yayınını kendi sitesinden aktaran ve bülteninde yer veren Kıbrıs Haber ve Gynık Gazetelerini oy çokluğuyla alınan karar uyarınca kınadı.

MEK GAZETECİLİK MESLEK İLKELERİ 13. MADDESİNE DİKKAT ÇEKTİ

İntihar ve intihar girişimine yönelik haberlerin toplumun ruh sağlığını tehlikeye atmayacak ve özendirici olmayacak şekilde sınırlı olarak kullanılmasının ve olaya ilişkin görsellerin yayınlanmamasına ilişkin Gazetecilik Meslek İlkeleri’nin açık hükümler içerdiğini belirten Medya Etik Kurulu, izleyici artırmak amacıyla gazetecilerin bu tür eylemleri etik ilkeleri ihlal ederek yayınlamasının endişe verici olduğunu belirtti.

Gazetecilik Meslek İlkelerinin “İntihar olayları hakkında, haber çerçevesini aşan ve okuyucu veya izleyiciyi etki altında bırakacak, özendirici nitelikte ve genişlikte yayın yapılmamalıdır. Olayın ayrıntılarından ve uygulanan yöntemin tarifinden kaçınılmalı, olayı gösteren fotoğraf, resim veya film yayımlanmamalıdır.” şeklindeki 13. maddesine dikkat çekilen MEK açıklamasında, gerek basılı gerek elektronik gerekse internet medyasında görev alan gazetecilerin bu konuda hassasiyet göstermesi istendi.

ÜÇ İNTERNET GAZETESİ KINANDI

Medya Etik Kurulu açıklamasında, konuya ilişkin kınama kararının gerekçelerine detaylı bir şekilde yer verdi. Buna göre olayın gerçekleştiği 11 Mart 2022 tarihinde, Gündem Kıbrıs Gazetesi’nin olay yerinden intihar girişimini başından sonuna sosyal medya hesabından canlı yayınladığı, sonrasında ilgili videoyu haberleştirerek internet sitesinde yer verdiği belirtildi.

Öte yandan açıklamada, Gündem Kıbrıs Gazetesi’nin yayınının Kıbrıs Haber’in sosyal medya hesabından yayınladığı, Gıynık Gazetesi’nin ise yine intihar girişimine ilişkin videoya hem sosyal medya hesabında yer alan haber bülteninde hem de internet gazetesinde görsellerle birlikte yayınladığı ifade edildi. Açıklamada, bahsi geçen internet gazetelerinin Medya Etik Kurulu’nca kınanmasına karar verildiği ifade edildi.

Basın Açıklaması

14 Mart 2022

Eleştiri ile hakareti birbirine karıştırmamak gerekir

KKTC Basketbol Federasyonu Başkanı Orhun Mevlit’in Medya Etik Kurulu’na (MEK) yaptığı şikâyette Okan Karademir moderatörlüğünde sunulan “Gıynık Spor” programında kendisi için “soytarı, pişkin, narsist, şikeci, yalancı, karaktersiz, bayağı bir kişilik” gibi sıfatların kullanıldığını belirtmiştir.

MEK üyelerinin izlediği iki saati aşkın programda şikâyet dilekçesinde belirtilen kelimelerin yer aldığı saptanmıştır. Üstelik bazılarının program boyunca tekrar edildiği gözlenmiştir.

“Yalancı” ve “şikeci” gibi sıfatların kullanılması, etik ilkelerinin 4. maddesine aykırıdır. Bu maddeye göre, “Basın yayın organları masumiyet karinesine saygılı olmalı, suçluluğu yargı kararıyla sabit olmadıkça herhangi bir kişiyi suçlu ilan edecek yayın yapmaktan kaçınmalıdır. Yargı süreci devam eden davalarda iddialar ve savunmalar adil ve dengeli biçimde aktarılmalıdır.” Mahkeme kararı olmadan bir kişiyi şikeci olmakla suçlamak, onu kamuoyu nezdinde suçlu ilan etmektir.

Eleştiri sınırlarını aşan yukarıda sözü edilen sıfatların kullanılması, etik ilkelerinin 21. maddesine aykırıdır. Bu madde ise şöyledir: “Gazeteci, kişi ve kuruluşları eleştiri sınırları ötesinde aşağılayan, hakaret içeren ifadeler kullanmamalıdır.”

Yukarıdaki verileri göz önünde tutan MEK, oybirliği ile “Gıynık” gazetesinin kınanmasına karar vermiştir. Kamuoyuna saygıyla duyurulur.